Oyunun Çeşitleri
Oyun çeşitleri başlıca beş kümeye ayrılabilir:
- Öz yapılarına göre oyun çeşitleri
- Oynandığı yerler göre oyun çeşitleri
- Araçsız yapılan oyunlar
- Araçta yapılan oyunlar
- Araçla yapılan oyunlar
- Öz yapılarına göre oyun çeşitleri
Öz yapılarına göre oyun çeşitleri, başlıca dört gruba ayrılır. Bunlar;
- İşlev oyunları
- Ben oyunları
- Hayal oyunları
- Küme oyunları
Süt dönemi (0-1 yaş)
Çocuğun süt çağında bilinçsiz ve içgüdüsel olan hareketlerine sütçağı işlev oyunları denir. Sevindiği yada heyecanlandığı zaman çeşitli sesler çıkartır. Ellerini, kollarını, bacaklarını sallayarak hareketler yapar. Çocuk bu dönemde kendi vücudunu tanımaktadır. Bu nedenle de vücudu ile ilgili oyunlardan hoşlanır.
Bu tür oyunlar hem çocuğu eğlendirir hem de çocuğun ağzını, burnunu, kulağını, gözünü, yüzünü, ellerini tanımasına ve tepkileri geliştirmesine yardımcı olur
Özerklik dönemi (1-3 yaş)
Çocuğun, 1-3 yaş döneminde, saldırganlık, kirletme, kırma gibi içgüdülerinin doyumu için yaptığı devinimlere ve oynadığı oyunlara özerklik dönemi işlev oyunları denir.
Bu çağ çocukları için saldırganlığı dışa atmaya yarayacak gürültü çıkaran oyuncaklarla oynamak; kirletme güdüsünü karşılamak için su, çamur ve kille oynamak gibi oyunlar, bu dönemin işlev oyunlarına örnek sayılabilir
Ben oyunları (3-6 yaş); Çocukların, kendilerini tanımalarına ve becerilerini geliştirmelerine yardımcı olan 'ben oyunları''nın da başladığı yaştır. Bu dönemde çocuk kendini merkez olarak oynar. Çocuğun organlarını tanıması, görme, işitme, duyma ve buna benzer yetenekleri geliştirmesi dikkat ve algılama yeteneklerinin arttırılmasında ben oyunları önem taşımaktadır
Hayal oyunları: Çocuğun, bir nesneyi başka bir nesne gibi, bir olguyu başka bir olgu gibi düşünerek kurduğu oyunlara 'düş gücü oyunları' denir. Çocuk, iki-üç yaşlarında kendi başına oynadığı bu tür oyunları, yaşı büyüdükçe, arkadaş kümeleri içinde oynamağa başlar.
Çocuk, eline geçirdiği nesnelerin aslına bakmadan, düş gücüne başvurur, bir nesneyi başka bir nesne gibi kullanabilir. Örneğin: bir sopayı 'at' olarak, bir kutuyu 'tencere' olarak kullanabilir. Kimi oyunlarda baba rolü oynar, anne olur, bebek olup bakılmak ister. Doktor olur hastalarına bakar. Öğretmen olur, öğrencilerine ders anlatır vb.
Bu tür oyunlarda çocuk, yaşının ve boyunun küçüklüğünü düş gücü ile de olsa aşmış, güçsüzlüğünü yenmiş, özendiği büyüklerle boy ölçüşebilir duruma gelmiştir.
Düş gücü oyunları, hemen bir konuyu kapsar. Bu nedenle de her yerde oynanabilir. Anaokulunda düş gücü oyunları, oyun çeşitlerine ve özelliklerine göre düzenlenmiş ilgi köşelerinde oynanır.
Küme oyunları (Grup oyunları): Küme oyunları şarkılı, çekişmeli yarışlar yada bir olayın dramatizasyonu şeklinde oynanır. Örneğin çocukların severek oynadıkları saklambaç küme oyunlarına girmektedir. Çocukların topluca oynadıkları her türlü oyun küme oyunudur.
Grup oyunları çocukta 5-6 yaşlarında başlar, gelişir. Oyuncaklardan bıkan çocuk, bu yaşlarda evini ve çevresini tanımaya başlar. Komşu ve mahallesindeki akranları ile arkadaşlık kurar.
Topluluk oyunlarının çekirdeği mahalledir. Yaş ve güçte üstün olanlar her zaman lider durumundadır. Sözü dinlenir, dediği olur. Oyun kurallarına uyulur. Bu topluluk oyunlarının yarattığı bir otoritedir. Küme oyunlarında oyun süresi çok uzatılmamalıdır. İlgi dağılır. Bu oyunlar salon, sınıf ve açık havada oynanabilir.
b. Oynandığı Yere Göre Oyun Çeşitleri
Açık Hava Oyunları; Bahçe, kır, sokak, orman vb. açık yerlerde oynanan oyunlar 'açık hava oyunları'dır. Koşmaca, öykünme, öykünme yürüyüş ve koşuları, halkada oyunlar gibi çeşitleri vardır.
Açık havada oynanan oyunlarda çocuklar sürekli hareket halindedirler. Bu oyunlar; saklambaç, köşe kapmaca, bayrak kapma, koşmaca oyunları gibi oyunlardır.
Doğadaki birçok varlığın hareket ve seslerini taklit ederek oynanan oyunlara 'öykünme oyunları' denir. Bu tür oyunlar tek yada grup halinde oynanır. Örneğin; öğretmen çocuklara kurbağa olalım, kurbağa gibi zıplayalım der. Çocuklar yere çömelerek kurbağa olurlar, sıçramaya başlarlar.
İnsan, hayvan, taşıt hareketlerini taklit ederek oynanan oyunlardır. Dere, nine, ördek, araba, at yürüyüş ve koşuları bu ruba örnektir.
Çocukların oturarak yada ayakta bir halka oluşturup oynadıkları oyunlar vardır. Bu oyunlar şarkılı olduğu gibi çeşitli araç gereçle de oynanabilir. Örneğin; Bülbül kafeste oyunu.
İçeride Oynanan Oyunlar: Salon, sınıf, ev gibi kapalı yerlerde oynanan oyunlara denir. Bu oyunlar; şayet okulöncesi eğitim kurumunda oynanıyor ise serbest oyun ve etkinlik saatinde oynanan oyunlar ve oyun saatinde oyunlar olarak iki grup olarak uygulanır.
Serbest oyun ve etkinlikler saatinde oynanan oyunlar; Bu oyunlar, çocukların kendi koydukları kurallara göre ve ellerindeki malzemeyi kullanarak oynadıkları, çeşitli meslekleri ve olayları canlandırdıkları oyunlardır. Düş gücü oyunlarının çoğu bu kategoriye girer, bloklar eğitsel oyuncaklarla oynanan oyunlar bu grup oyunlardandır.
Örnek: Bir tabağa mevsim meyveleri konur (çiğ yenebilecek meyve, sebze, yemiş gibi) çocuğun gözleri bağlanır. Çocuktan dokunarak, koklayarak yada tadarak yiyeceklerin birini yada birkaçını tanıyıp adını söylemesi istenir. Böylece çocuğun dokunma, tatma duygusu ve dili gelişir.
Oyun saatinde oynanan oyunlar; oyun saatinde oynanan oyunlar, kurallı oyunlardır. Oyun saatinde oynanan tüm kurallı oyunlar ısındırıcı ve dinlendirici oyunlar olmak üzere üç aşamada uygulanır.
Çocukları oyunlara hazırlamak amacıyla uygulanan oyunlara 'ısındırıcı oyunlar' denir. Parmak oyunları, kolay beden hareketleri, hayvan-insan ve taşıt öykünmeleri ısındırıcı oyunlara örnek olarak verilebilir.
Belirli kurallara göre oynanan, oyun saatinde uygulanan ve devinim özelliği ağır basan oyunlara 'devinimli oyunlar' denir. Şarkılı oyunlar, halka oyunları, araçlı-araçsız oyunlar ve kolay beden eğitimi etkinliklerinin çoğu bu gruba girmektedir. Devinimli oyunlardan sonra çocukları dinlendirmek amacıyla oynanan oyunlara 'dinlendirici oyunlar' denir. Parmak oyunları, şarkılı, halkada ve dramatize oynanan oyunların oturarak oynananları ve az hareketli olanları bu oyun grubuna girer.
c. Araçsız, Araçta, Araçla Oynanan Oyun Çeşitleri
Araçsız yapılan oyunlar; Herhangi bir aracı gerektirmeden oynanan oyunlara denir. Her çeşit öykünme oyunu, şarkılı oyunlar araçsız yapılan kolay beden devinimleri ve halka oyunları bu küme kapsamı içinde düşünülür.
Araçta yapılan oyunlar; Belirli bir aracın üzerinde yapılan oyunlara denir. Denge oyunları, minder üzerinde yapılan devinimler vb. bir araç üzerinde yapılan bütün oyunlar, bu küme kapsamı içinde düşünülür. Buna örnek olarak iskemle kapma, takla yarışı vb. gösterilebilir.
Araçla yapılan oyunlar; Çeşitli araçların kullanılmasıyla oynanan oyunlara denir. Top oyunları, ilgi köşelerinde yapılan oyunlar ile aracı gerektiren bütün oyunlar, bu küme kapsamı içinde düşünülür.
Kaynakça:http://www.tirtilkres.net/bilgi10.html